Achter de muur

Een geweldig geschiedenisboek: Katja Hoyer “Achter de muur” 2023 Querido Facto Amsterdam-Antwerpen. Vertaald uit het Engels. € 34,99 (Ebook € 15,99) Lees verder

 

 

 

 

Zojuist - mei 2023 - verscheen er een historisch boek, bijna een vredesboek.

 

De DDR staat voor de hele westerse wereld symbool als HET bewijs dat socialisme leidt tot dictatoriale landen. Het grote bewijs is dan de muur rond Berlijn. Die muur rond Berlijn werd in 1961 neergezet, omdat voortdurend goed opgeleide mensen naar de BRD vertrokken om daar stevige salarissen te gaan verdienen - en dan ook nog concurrerend met West-Duitse collega’s die daartoe privé-schulden hadden opgebouwd. Adenauer zei eens: “Wij hoeven geen artsen op te leiden, dat doet de DDR voor ons.”

Tegenwoordig dienen we ons af te vragen, waarom die muur van Berlijn onbetwistbaar symbool van dictatuur is, terwijl de muur tussen VS en Mexico, de diverse vormen van muren in Zuid-Europa niet duiden op dictatoriale Europese neigingen? Is mensen door een muur binnenhouden wreder, dan mensen door een muur laten verdrinken?

Deze vraag stelt de auteur niet. Wel memoreert ze vrij helder waarom die muur er kwam. De auteur: Katja Hoyer, 4 jaar oud toen de muur viel. Nu een Duits-Britse historica en journaliste. Dat ze journaliste is maakt het boek zeer helder. Bijna 400 pagina’s complexe kost en zeer leesbaar. Dat ze historica is, en een goede, is merkbaar aan wat ze biedt. Via interviews, onderzoeken van archieven, eigen ervaringen van familie en vrienden, schrijft ze een uiterst genuanceerd beeld bijeen onder welke omstandigheden de DDR ontstond, hoe die staat zich tegen wil en dank ontwikkelde, volwassener en opener werd, en op het punt stond door te breken als werkelijk een socialistische democratie. Op dat moment nam Kohl het voortvarend over. In haar woorden:

“Voor Oost-Duitsers begon op 3 oktober 1990 een tijd vol veranderingen, zonder dat ze invloed konden uitoefenen op de kracht, de richting en de snelheid daarvan…In 2005 was 20 procent van alle Oost-Duitsers werkloos. Hoe hoog dat percentage ook is, het verhult de ware omvang van de economische terugval…competente mensen moesten dan maar schoonmaken, of fabrieken ontmantelen zodat die konden worden verkocht… in de eerste twintig maanden na de ‘Wende’ werden 4000 bedrijven gesloten…Oost-Duitse leraren die al tientallen jaren onderwijs gaven moesten terug naar de universiteit om bijgeschoold te worden…Kinderopvang verdween grotendeels… Oost-Duitse vrouwen moesten ineens zelfs rechtvaardigen waarom ze beide wilden: kinderen én werken… Het (nu) bestaande politieke systeem lijkt boven alle kritiek verheven.”

In 1989 kozen de Oost-Duitsers voor een democratie, het volk had daar al jaren naartoe gewerkt. En toen die mogelijk werd, hielp Kohl de zaak kantelen en sprak van een hereniging. Oost-Duitsers gebruiken dat woord niet. Ze spreken liever van Wende.

“Achter de muur” beschrijft zeer gedetailleerd, op alle terreinen van het maatschappelijk leven, hoe de ontwikkelingen gingen, eerst moeizaam, later steeds soepeler. Ze geeft de fraaie ontwikkelingen weer, maar ook de stroperigheid die er dan toch weer was, en hoe dat dooreen speelde. Hoe soms de Sovjet-Unie een sta-in-de-weg was, soms verbeteringen naderbij hielp brengen. Wat ze goed helder maakt: Stalin wilde één neutraal Duitsland, wilde geen DDR. Het waren de Amerikanen die voet aan Europese grond wilden houden. Katja memoreert de data: in West-Duitsland begonnen de delingen: aanschaf D-Mark en vier dagen later kwam de DDR-Mark; proclameren van de Bondsrepubliek, een half jaar later de DDR; oprichting van de NAVO (1949); het Warschaupact werd opgericht in 1955, nadat ook de Bondsrepubliek lid werd van de NAVO.

Onder andere Harvard University prijst het boek als een briljante manier om helder te maken dat de DDR niet slechts een voetnoot is in de geschiedenis.

Jammer dat de auteur twee zeer relevante zaken niet meldt. Dat in de DDR de bevolking relatief nazi-gericht was geweest (grootgrondbezitters) en de leiding in handen kwam van nazi-slachtoffers; dat in de DDR nazi’s uit scholen en rechtbanken werden verwijderd en door nazi-vervolgden werden vervangen - terwijl in de BRD alle nazi’s op alle posten bleven zitten.

Zo vermeldt ze ook niet, dat na 1989 feitelijk de DDR werd “abgewicket”: nagenoeg alle leidinggevende banen kwamen in handen van West-Duitsers, desnoods werden mensen beschuldigd van Stasi-praktijken om die banen vrij te krijgen. Zoiets overkwam bijvoorbeeld de theoloog Heiner Fink, die na de Wende door docenten en studenten werd gekozen tot rector van de Humboldt-universiteit. Hem werden Stasi-praktijken verweten, er volgden zware processen. Een advocatencollectief uit Bremen meldde zich uiteindelijk om hem te verdedigen. Auteurs als Christa Wolf, en Stefan Heim zetten zich voor hem in. Hij werd symbool voor de Westduitse praktijk die ook door veel BRD-burgers “overname” werd genoemd, in plaats van hereniging.

Katja Hoyer. “Achter de muur”, 2023 Querido Facto Amsterdam-Antwerpen. Vertaald uit het Engels.

Yosé Höhne Sparborth

Klap in

Nieuws

Vredesbeurs 23 september 2023 in Den Haag

Op zaterdag 23 september werd er in Den Haag in de Paleiskerk achter het Noordeinde een druk bezochte en geslaagde vredesbeurs gehouden. Een initiatief gedragen door verschillende organisaties: Apostolisch Genootschap, Haagse Quakers, Haagse Dominicus, Haagse Ekklesia, Haagse Doopsgezinde Gemeente en ook door Kerk en Vrede.

Lees verder
Maar niet alleen in de grote stad… (zie hierboven)

“Het is een kleurrijk tafereel donderdagmiddag 21 september in Drachten op de Internationale Dag van de Vrede.”

Zo stond onlangs in het Friesch Dagblad te lezen. Onderdeel van het programma voor de vredesweek was de Fredeskuier naar de Rk kerk en de PKN in het teken van de Pelgrimage van Gerechtigheid en Vrede van de Raad van Kerken.

 

Lees verder
TOESPRAAK HENK BAARS VAN KERK EN VREDE BIJ STOP DE OORLOG AMSTERDAM 24 September 2023

Wie werkelijk vrede wil, laat niets onbeproefd om de mogelijkheden van leefbare compromissen te verkennen. Stop die oorlog en praat met je vijand. Dat zei voorzitter Henk Baars van Kerk en Vrede, de oudste vredesorganisatie in Nederland die volgend jaar 100 jaar bestaat. Hij sprak op 24 september tijdens de maandelijkse vredesactie op het Spui van Stop de Oorlog Amsterdam.

Lees verder

Agenda

24 oktober 2023 Dinsdag 24 oktober 2023 vredesprotest Spui Amsterdam 18-19h

Op 24 februari 2022 vielen de Russische troepen Oekraïne binnen. Met sprekers, gedichten en muziek uiten we hierover onze boosheid en verdriet. Op de Postzegelmarkt tegenover het Lieverdje.

Lees verder
29 oktober 2023 Werken aan vrede - bij alle geweld

Op zondagmiddag 29 oktober a.s., 40 jaar na de grote kernwapendemonstratie in Den Haag, organiseren drie vredesorganisaties een gesprek over de oorlog in Oekraïne en de rol van de vredesbeweging.

Plaats: de Kargadoor, Oudegracht 36, Utrecht
van 14.30-16.30 uur. Zaal open om 14.00 uur.

Lees verder